Problem wcześniejszych emerytur: nadzieja na ustawowe rozwiązanie
Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej pracuje nad ustawą, która ma rozwiązać problem zaniżonych świadczeń dla tzw. wcześniejszych emerytów. Sprawa dotyczy osób, które przeszły na emeryturę przed osiągnięciem ustawowego wieku emerytalnego (55 lat dla kobiet, 60 dla mężczyzn), a ich świadczenia zostały pomniejszone o kwoty wcześniej pobranych emerytur. Mechanizm ten został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny (TK) w czerwcu 2024 roku, jednak wyrok nadal nie został opublikowany, co uniemożliwia jego wdrożenie.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu uznał, że obniżanie świadczeń powszechnych w związku z wcześniejszym przechodzeniem na emeryturę narusza konstytucyjne zasady zaufania do państwa i prawa. W momencie podejmowania decyzji o wcześniejszej emeryturze, seniorzy nie byli świadomi konsekwencji finansowych, jakie ich czekają po osiągnięciu ustawowego wieku emerytalnego.
Zgodnie z analizą, wyrównanie świadczeń mogłoby dotyczyć nawet 150–200 tys. osób, a przeciętny wzrost emerytury wynosiłby około 1200 zł miesięcznie. Dodatkowo, seniorzy mogliby otrzymać wyrównania sięgające nawet 64 tys. zł za okres, w którym świadczenia były zaniżane.
Prace legislacyjne
Ministerstwo podjęło działania mające na celu rozwiązanie problemu na drodze legislacyjnej. Projekt ustawy ma uwzględniać:
- Zniesienie mechanizmu pomniejszania emerytur powszechnych o kwoty wcześniej wypłaconych świadczeń.
- Analizy prawne, ekonomiczne i organizacyjne w celu określenia skutków społecznych i budżetowych.
- Dostosowanie przepisów do zasad konstytucyjnych i prawa ubezpieczeń społecznych.
Aktualnie trwają również prace nad dokładnym określeniem skali osób poszkodowanych przez wcześniejsze przepisy.
Kontekst polityczny
Eksperci wskazują, że opóźnienia w rozstrzygnięciu sprawy wcześniejszych emerytur mogły mieć charakter polityczny. Problem był od dawna znany, a analogiczne orzeczenia TK, np. dotyczące kobiet z rocznika 1953, wyraźnie wskazywały kierunek koniecznych zmian. Wielu emerytów czuje się traktowanych instrumentalnie, jako „zakładnicy polityczni”.
Kiedy zmiany wejdą w życie?
Choć ministerstwo deklaruje postępy, brak publikacji wyroku TK nadal uniemożliwia realizację zmian. Dopóki wyrok nie zostanie opublikowany, ZUS nie może wypłacać wyrównań ani podwyższonych świadczeń. Zgodnie z obecnym prawem, wyrok staje się skuteczny dopiero po jego ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw.
Podsumowanie
Prace nad ustawą dają nadzieję na rozwiązanie problemu zaniżonych emerytur dla wcześniejszych emerytów. Wprowadzenie odpowiednich przepisów pozwoliłoby na zwiększenie świadczeń i wypłatę wyrównań dla tysięcy poszkodowanych. Jednak tempo tych zmian w dużej mierze zależy od politycznych decyzji dotyczących publikacji wyroku TK.